Ustawa o ochronie praw osób zgłaszających naruszenia prawa

W dniu 23 października 2019 roku została ustanowiona dyrektywa Parlamentu Europejskiego w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Jakie są główne założenia Dyrektywy

Założeniem Dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii jest stworzenie bezpiecznych i skutecznych kanałów zgłaszania naruszeń unijnego prawa w obrębie organizacji. Wyodrębnione są zaróno zewnętrzne, jak i wewnętrzne kanały zgłoszeń.

Dopuszczalne jest aby zewnętrzny podmiot świadczył usługi bezpiecznego, zewnętrznego kanału zgłaszania naruszeń.
Sygnalistą, czyli osobą zgłąszającą naruszenie zgodnie z Dyrektywą może być zarówno pracownik, podwykonawca, zleceniobiorca, osoba będąca w trakcie procesu rekrutacyjnego, stażysta, były pracownik, wykonawca, dostawca. Ochroną mają być objęte także osoby pomagające w zgłoszeniu naruszenia.
Zgodnie z zapisami Dyrektywy każdy, kto ma lub miał styczność z organizacją może być Sygnalistą, a jego dane muszą być w sposób właściwy chronione.

Ustanowienie unijnego aktu prawnego ma na celu zabezpieczenie Sygnalistów przed działaniami odwetowymi. Należy dodać, że Dyrektywa określa minimalną ochronę Sygnalistów. Krajowy ustawodawca może rozszerzyć zakres obowiązków dla firm w tym zakresie.
Za działania odwetowe uznane są min.: zwolnienie z pracy, degradacja, przymusowy bezpłatny urlop, zmiana miejsca pracy, obniżenie wynagrodzenia, wstrzymanie szkoleń, zastosowanie innego środka dyscyplinarnego.

Zatem celem Dyrektywy jest zachęcenie do zgłaszania zauważonych przypadków naruszenia unijnego prawa przez osoby związane z organizacją. W związku z tym wszyscy sygnaliści muszą mieć możliwość bezpiecznego informowania, bez ponoszenia konsekwencji. Rolą organizacji jest zapewnienie takim osobom skutecznych kanałów przekazywania informacji do właściwych organów.

Kogo dotyczy Dyrektywa

Przepisom podlegają podmioty zarówno z sektora prywatnego (powyżej 50 pracowników), jak i publicznego (gminy poniżej 10 tys. mieszkańców mogą mieć wspólny kanał zgłaszania naruszeń dla kilku gmin).
Przy czym nadmienić należy, że w przypadku podmiotów prywatnych zatrudniających poniżej 50 pracowników krajowy ustawodawca może wprowadzić wyłączenia lub obostrzenia w konieczności implementacji przepisów.

Od kiedy obowiązuje Dyrektywa

Zgodnie z zapisami Dyrektywy podmioty publiczne, a także podmioty prywatne zatrudniające powyżej 250 pracowników powinny zaimplementować przepisy do 17 grudnia 2021 roku.
Przedsiębiorstwa prywatne zatrudniające pomiędzy 50, a 249 pracowników mja na wdrożenie dodatkowe dwa lata do 17 grudnia 2023 roku.

Obowiązki dla przedsiębiorców

Wszystkie podmioty, które są objęte Dyrektywą mają obowiązek wdrożyć i opisać procedury, a także rozwiązania prawne i organizacyjne mające na celu ochronę danych Sygnalistów, a także stworzyć bezpieczne kanały zgłoszeń naruszeń.
Każdy podmiot będzie musiał prowadzić rejestry naruszeń, opracować kanały zgłoszeń zapewniające anonimowość i bezpieczeństwo Sygnalistów, a także jasne procedury oceny zgłoszonych naruszeń, reagowania w określonych terminach i dostęp Sygnalistów do informacji związanych ze zgłoszonym przez nich naruszenim.

Dyrektywa, a Ustawa

W Polsce prace nad wdrożeniem Dyrektywy prowadzi od 1 grudnia 2020 roku Minister Rozwoju, Pracy i Technologii.
10 grudnia 2020 roku Minister powołał Zespół ds. przygotowania regulacji w związku z implementacją Dyrektywy.
14 października 2021 roku został udostępniony projekt Ustawy.
Finalnie gotowe prawo o ochronie sygnalistów ma wejść w życie najpóźniej 17 grudnia 2021 roku.

Ważne dokumenty do pobrania